Stap in de wereld van het grootste schilderij van Nederland

Als er één museum is dat je gezien moét hebben tijdens een bezoek aan Den Haag is het wel Panorama Mesdag. Al ruim 135 jaar lang fascineert dit unieke ‘zicht op Scheveningen’ van Hendrik Willem Mesdag (1831-1915) bezoekers van over de hele wereld. Panorama Mesdag in Den Haag is daarmee het oudste historische panorama dat nog op zijn oorspronkelijke plek te bewonderen is. 

Illusie blijft trekken
Wie Panorama Mesdag binnengaat, stapt midden in het grootste schilderij van Nederland, kijkt 360º in het rond en beleeft 19de eeuwse de sfeer van het oude vissersdorp en de opkomende badplaats. Vrijwel niemand kan zich aan de ban van de illusie onttrekken en verwonderd, bewonderend en soms zelfs overdonderd verlaat men het pand.



Geen dag is hetzelfde, omdat het weer ook binnen zijn invloed uitoefent op de beleving van het panorama. Op sombere winterse dagen is de sfeer er grijzig en fris, op zonnige momenten is de lichtval er meer dan prachtig en van minuut tot minuut wisselend, en als er buiten dikke wolken door de lucht jagen trekken hun schaduwen op het doek voorbij.



Geschiedenis van het panorama
Het schilderen van panorama’s kent een oude geschiedenis die terug gaat tot de 18de eeuw. Maar in de tweede helft van de 19e eeuw ontstond een ware hype rond dit soort grootschalige, geschilderde panorama’s. Voor de panorama’s – die soms wel 100 meter in omtrek en meer dan 15 meter hoog waren – werden speciale cilindrische gebouwen geplaatst. In een tijd zonder massamedia vormden de panorama’s vaak de enige manier om een indruk te krijgen van belangrijke gebeurtenissen die in de wereld plaatsvonden.

Zo zijn de panorama’s van De slag bij Gettysburg en van De Slag bij Waterloo mooie voorbeelden van deze toepassing van panorama’s. Met de komst van bioscopen en later televisie is het panorama een beetje in de vergetelheid geraakt.



Bewegend beeld bleek een grotere aantrekkingskracht te hebben dan de imposante panorama’s. Veel panorama’s werden niet meer onderhouden, gebouwen brandden af of werden gesloopt. Nu zijn er nog maar zo’n 30 grote (historische) panorama’s, verspreid op de wereld.

Belgische gekte
Het Panorama Mesdag in Den Haag is het resultaat van de Belgische Panorama gekte die rond 1875 losbarstte. Enkele Brusselse ondernemers wilden een graantje meepikken van die rage en vroegen Mesdag een 'Haags maritiem Panorama' te schilderen. Zij lieten de Scheveninger David Puls de grond aan de Zeestraat kopen en het 16-hoekige rotondegebouw neerzetten door aannemer Gerard Klomp. Het gebouw werd de eenvoud zelf: ijzeren kolommen, op staal gefundeerd, ingevuld met bepleisterde baksteen en afgedekt met een zelfdragende gietijzeren kapconstructie. Het is nu een fraai voorbeeld van industriële architectuur.



De totstandkoming
Met de hulp van een aantal collega’s zette Mesdag zich in mei 1881 aan het beschilderen van het door de Belgen geleverde doek, met een hoogte van 14,5 en een lengte van 114,5 meter. 1 Augustus 1881 werd Mesdags maritieme Panorama aan de Zeestraat opengesteld voor publiek. Dat was precies een dag na de opening van een concurrerend Panorama in een stijlvol gebouw aan het Bezuidenhout (op de plek waar later het ministerie van Economische Zaken is gebouwd). Omstreeks die tijd werden er ook Panorama’s geopend in Amsterdam en Rotterdam. Geen ervan bleek echter succesvol.



Failliet
En vier jaar later ging ook Mesdags Panorama van Scheveningen failliet. Dat ging de schilder zo aan het hart, dat hij het eind 1886 zelf kocht. Maar ondanks het faillissement van de concurrent aan het Bezuidenhout in 1887 wilde de loop er niet in komen. Om zijn Panorama nieuw leven in te blazen liet Mesdag in 1910-1911 de tuin tussen het voorportaal aan de Zeestraat en het Rotondegebouw bebouwen met expositiezalen. Hij exposeerde daarin zijn eigen werk en dat van zijn overleden echtgenote Sientje.

Het mocht weinig baten. Ook met deze zalengalerij trok het doek weinig belangstelling. In 1910 droeg hij het geheel over aan zijn familie. Van 1918 tot en met 1934 verhuurden de erven het hele complex aan de gemeente, die in de zalen de nieuwe afdeling Moderne Kunst van het Haags Gemeentemuseum huisvestte.



Doordat de gemeente de toegangsprijs drastisch verlaagde kwam eindelijk de loop er goed in en is het Panorama al vele generaties één van de grootste attracties van Den Haag. Naast het Panorama behoren ook andere schilderijen van Mesdag en zijn familie tot de vaste collectie. Het museum organiseert geregeld tentoonstellingen en haakt daarbij vaak in op wat er in de rest van cultureel Den Haag speelt.

Openingstijden: maandag – zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur (laatste entree 16.45 uur).
Zon- en feestdagen: 11.00 uur tot 17.00 uur (laatste entree 16.45 uur).

Openingstijden Panorama Café: maandag: 11.00 uur tot 15.00 uur en de overige dagen van 11.00 uur tot 16.00 uur.  De museumwinkel is ook zonder entreekaartje te bezoeken. Parkeren (betaald) kan je in de Mauritsgarage aan de Zeestraat direct naast het museum. 

Panorama Mesdag (gelegen tussen het gezellige Zeeheldenkwartier en Plein 1813 in) 
Zeestraat 65, Den Haag

Foto's Albert van den Boomen

Reageer op dit artikel

Mail de redactie

Deel dit artikel!