scheveningen-kurhaus-strandden haag binnenhofden haag grote marktden haag paleistuinden-haag-plein-terrasscheveningen-pierden haag paleis noordeindeden haag binnenhof hofvijverden haag lange voorhout

Wat is echt Delfts Blauw?

Delfts Blauw staat bijna synoniem voor Nederland en is ook in Den Haag in veel souvenirwinkels te koop; molens, zoenende boerenstelletjes, vazen, mokken, tegels - Delfts Blauw gaat als warme broodjes over de toonbank. Er hangt wel een prijskaartje aan. Maar wist je dat dit blauw-witte aardewerk helemaal niet Nederlands is?

De Porceleyne Fles
Ooit wemelde Delft van de pottenbakkerijen, vandaag de dag is er slechts één over: De Porceleyne Fles. De beste manier om kennis te maken met Delfts Blauw is een rondleiding door deze plateelbakkerij in Delft. Niet alleen zie je het hele proces – van klei tot voorwerp – maar ook hoe ieder stuk met de hand wordt beschilderd.

Tip: boek een stadswandeling door Delft inclusief een bezoek aan de Nieuwe Kerk en De Porceleyne Fles


Ook voor de kleine beurs
Wanneer je echt, handbeschilderd Delfts Blauw wil kopen, loop dan door de showroom van de Porceleyne Fles; hier zie je de complete collectie. Helaas is Delfts aardewerk niet goedkoop. Maar ook voor de kleine beurs is er echt Delfts Blauw - neem daarom een kijkje in de kortingshoek met tweedekeus keramiek. De onvolkomendheden zijn soms zo gering dat ze bijna niet opvallen.

Amsterdam_delfts_blauw_2.jpg
Delfts Blauw van Blokker €2,75

Made in China?
Een blauw-wit peper- en zoutvaatje, een miniatuur paar klompen of een melkkannetje in de vorm van een koe. Iedereen kent Delfts Blauw, maar opgelet! Er is Delfts Blauw en er is Delfts Blauw – met de hand beschilderd en 'made in China'. Het eerste wat je moet doen wanneer je een stuk Delfts Blauw in handen hebt, is het omdraaien en op de onderkant naar het merkteken kijken.

Echt Delfts Blauw
De Porceleyne Fles, in 1653 opgericht in Delft, maakt keramiek op de traditionele manier. Elk voorwerp is handbeschilderd en heeft op de onderkant een merkteken – een apothekersflesje met daaronder ineengestrengeld de initialen JT, Joost Thooft, eigenaar van het bedrijf in 1876. Onder het flesje staat het woord Delft met een krullende hoofdletter D. (Delft niet Delfts met S). Aan de linkerkant staan de initialen van de schilder, de letters rechts geven de jaarcode en onderaan staat het artikelnummer.

Amsterdam_delfts_blauw_1.jpg                     Dit merkteken wordt sinds 1876 gebruikt voor 100% handbeschilderd Delfts Blauw

Leer om leer
Delftse pottenbakkers veroverden de wereld met hun imitatie Chinees porselein. De ironie is dat heden ten dage Nederlandse blauw-wit aardewerk gretig nagemaakt wordt in China en vervolgens geëxporteerd naar Nederland.

Hoe het begon
In de zestiende eeuw vestigden Italiaanse pottenbakkers zich in Delft waar zij de kleigrond geschikt vonden voor het maken van kleurrijk aardewerk dat bekend staat als majolica. Ze verfraaiden hun aardewerk met imitaties van fresco's uit de klassieke geschiedenis, de Bijbel en de mythologie. Eenmaal in Delft legden deze Italiaanse pottenbakkers zich toe op het maken van tegels. Toen deze majolica schilders Nederlandse motieven zoals dieren en bloemen gingen schilderen, begon hun handel te bloeien.

Wand- en vloertegels
Wanneer je goed kijkt naar de schilderijen van Johannes Vermeer en de zacht verlichte interieuren van Pieter de Hooch, dan zie je dat de huizen in de zeventiende eeuw versierd waren met Delfts Blauwe tegels die dienst deden als plint.

Amsterdam_delfts_blauw_3.jpg                            Delfts Blauw met het merkteken van de Porseleyne Fles aan de onderkant

De Vereenigde Oostindische Compagnie
Chinees porselein kwam naar Nederland via de VOC. In schepen die thee naar Amsterdam brachten, werd ook in grote hoeveelheden porselein getransporteerd. Het gewicht van het porselein leende zich uitstekend om in het ruim van het schip te worden vervoerd bovenop de ballastlading. Op deze manier hadden de schepen een nog betere diepgang.

Imitatie Chinees porselein
Chinees porselein was razend populair. Toen een langdurige burgeroorlog in China uitbrak en de aanvoer stokte, namen Delftse pottenbakkers de markt over. Zij beschilderden hun aardewerk nu met Chinese motieven en exporteerden het terug naar China. Met de tijd veranderden de motieven in Nederlandse voorstellingen zoals molens, landschappen en dieren. Vanaf het begin van de achttiende eeuw vervaardigden de Delftse vaklieden naast wit en blauw ook polychroom keramiek.

Amsterdam_delfts_blauw_4.jpg                                                 Handbeschilderd Delfts Blauw uit Delft

Delfts Blauw
De kunstenaar werkt op biscuit gebakken keramiek, d.w.z. slechts eenmaal zonder glazuur gebakken. Met behulp van een stencil dat hij inwrijft met houtskoolpoeder komt er een vage schets van het patroon op het te beschilderen voorwerp. Minitieus schildert hij het patroon met zwarte kobaltoxide. Foutjes kan hij zich niet veroorloven omdat biscuit gebakken keramiek poreus is en de verf onmiddellijk in de poriën trekt. Wanneer de decoratie klaar is, wordt het kunstwerk geglazuurd en opnieuw gebakken. Door een chemisch proces verandert de zwarte verf in het beroemde Delfts Blauw.

Delfts porselein en merktekens
Hoewel Delfts Blauw in de zeventiende en achttiende eeuw aangeduid werd als Delfts porselein, is dit niet correct. In Delft was er geen porseleinaarde als grondstof en dus kon er geen porselein gemaakt worden. Delfts Blauw is majolica of plateel, tinglazuur-aardewerk.

Delfts Blauw of Delfts aardewerk is een algemene naam voor blauw-wit gedecoreerd aardewerk. Het is geen beschermde naam. Daarom is het niet verwonderlijk dat veel blauw-wit keramiek gemerkt met Delft, Delfts, Delft Blue, Sfinx en nog veel meer aanduidingen helemaal niet in Delft zijn gemaakt. Sinds jaar en dag gebruiken fabrieken die niet in Delft zijn gevestigd de naam Delft als handelsmerk voor soortgelijk keramiek.                                         

Voorbeelden van merktekens


Amsterdam_delfts_blauw_5.jpg                         Geen echt Delfts Blauw maar uit Schoonhoven. Het merkteken is Delfts met S.

Amsterdam_delfts_blauw_6.jpg                             Handgeschilderd voor de firma Hoppe (jenever), maar geen Delfts Blauw

Amsterdam_delfts_blauw_7.jpg
                                       Echt Delfts Blauw met het merkteken van de Porceleyne Fles


Adres
Royal Delft, De Porceleyne Fles
Rotterdamseweg 196
Delft

Openingstijden
Dagelijks van 09.00-17.00 uur
Van 1 november t/m 21 maart alleen op zondag van 12.00-17.00 uur.
Gesloten op 25, 26 december en 1 januari

foto's Marianne Crone

Locatie

Reageer op dit artikel
Mail de redactie
Share dit artikel op Facebook!
Tweet dit artikel op Twitter!
Deel dit artikel!