








Van koninklijk prive domein tot chique villawijk
Het Willemspark in Den Haag is een chique wijk die grenst aan het centrum, het Zeeheldenkwartier, de Archipelbuurt en het Benoordenhout. Nu vooral een kantoren-en woonwijk met prachtige 19de eeuwse villa's, herenhuizen en hofjes, was het ooit een privepark van de Oranjevorsten.
In de 17de eeuw was Den Haag omringd door de Haagse grachtengordel. Aan de zeekant eindigde de stad bij de Mauritskade en het Scheveningse Veer. Buiten de stad was alles duinlandschap tot aan Scheveningen toe. Er graasden koeien en er waren wat moestuinen.
De Frederikkazerne
Het Willemspark was in het midden van de 19e eeuw een van de eerste nieuwe stadswijken buiten de singels van Den Haag. In 1831 werd hier de Frederikskazerne gevestigd. Deze lag aan de Denneweg, maar later werd dit deel van de straat Frederikstraat genoemd. De kazerne is vernoemd naar de zoon van Koning Willem I, kroonprins Frederik. Jarenlang was dit het enige belangrijke gebouw in het Willemspark. De Frederikstraat is nu een mooie winkelstraat.
Paardrijden in het Willemspark
In 1840 besteeg Koning Willem II de troon. Al voor die tijd had hij het Willemspark gekocht om er te kunnen paardrijden. Hij legde er een Engelse tuin aan. In de Nassaulaan bouwde hij de manege Willemshof, en in 1846 bouwde hij er een aantal officiershuizen naast. Tot 1855 was het gebied een privé-park van de Oranjes, een eiland omgeven door water (de Singelgracht en de Haagse Beek) en alleen toegankelijk via bruggen waarvan er nog een paar te zien zijn aan de Nassaulaan. Langs het water van deze laan staan oude bomen en bijzondere gebouwen (veelal Neo-Gotisch). Daardoor heeft dit deel van de Beek de allure van een smalle gracht.
Verkoop park
In 1849 overleed de Koning Willem II en besteeg zijn zoon de troon. Koning Willem II had zich diep in de schulden gestoken en toen koning Willem III geld nodig had om daar wat aan te doen, heeft hij het park van zijn vader aan de stad Den Haag verkocht voor f 45.000,-.
Voorwaarde was wel dat er villa's gebouwd zouden worden en geen aaneengesloten woonblokken. De gemeentearchitect W.C. van der Waeyen Pieterszen maakte het ontwerp. Later bouwden Cornelis Krulder en zijn zwager Johannes Jacobus Delia huizen in het Willemspark.Er staan nu nog veel kapitale villa’s in de wijk. Bewoond zijn ze bijna geen van allen meer. Het zijn nu ambassades en (hoofd)kantoren.
Water en bruggen
Het water dat langs de Nassaulaan loopt is de Haagse Beek, die uitmondt in de Singelsgracht, de oude verdedigingsgracht van Den Haag. In 1917 is de Beek langs de Javastraat gedempt en de zijarm langs de Zeestraat stroomt door een tunnel. De Willemsbrug of Nassaubrug, één van de weinige bruggen die nog recht overeind staat, is een boogbrug over de Noord Singelsgracht, die de Nassaulaan verbindt met de Mauritskade.
Willem wilde niet wachten
Het was in 1844 de eerste ‘vaste’ brug over de Singelsgracht. Tot dan toe waren alle bruggen over de Singelsgracht ophaalbruggen en bevonden vaste bruggen zich alleen in het centrum van Den Haag. De brug is gemaakt bij de aanleg van het Willemspark. In die tijd was de Noord Singelgracht nog een doorgaande vaarroute. Er voeren relatief grote schepen doorheen en omdat de koning niet wilde wachten voor een ophaalbrug is voor deze hoge boogbrug gekozen.
Vrijwel alle andere bruggen in de buurt zijn veel jonger en laag gehouden, omdat dit een buurt werd waar mensen kwamen wonen die niet op druk scheepvaart verkeer zaten te wachten. Zij wilden rust en kregen dat.
De Nassaulaan
De Nassaubrug past goed bij de panden langs de Nassaulaan. De Nassaulaan is de enige straat in Nederland in de Engelse (Windsor/Tudor) Neo-Gotiek. Er zijn, net als bij de huizen die in 1845 gebouwd werden, gele bakstenen gebruikt.
Aan de Nassaulaan was de manage van koning Willem II gevestigd. In 1863 schonk Willem III een gedeelte van het complex aan de Nederlands Hervormde Gemeente, die het tot 1962 in gebruik had onder de naam Willemkerk. De paarden die op diverse locaties in de stad gestald waren, gingen in 1879 naar de Koninklijke Stallen aan de Hoge Wal.
Aan weerszijden van de Manege had Koning Willem II 22 huizen laten bouwen voor medewerkers van zijn Hof. In 1897 werden de nummers 1 en 2 afgebroken en vervangen door 4 nieuwe woningen in Neo-Renaissance stijl (nummers 1, 2a, 2b en 2c). De rest van de gevelwand van de Nassaulaan is Neo-Gotisch is. Eigenlijk is de stijl een kopie van de bouwstijl in Oxford.
Kopie van Oxford-stijl
Koning Willem II had tijdens de Franse overheersing in Engeland gewoond met de Stadhouderlijke familie en daar ook gestudeerd. Na terugkomst in Nederland liet hij diverse gebouwen ontwerpen in de karakteristieke ‘Windsor’ of ‘Tudor’ stijl.
In 1971 is de Manege / kerk afgebroken, waarbij de voorgevel gespaard werd. In 1975 werd er een nieuw kantoorgebouw achter de gevel gebouwd waarin nu het hoofdkantoor van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten gevestigd is.
Haagse hofjes
In het Willemspark zijn ook veel hofjes te vinden. Een kwart de Haagse bevolking woonde in het midden van de 19de eeuw in hofjes. Een aantal hofjes uit die tijd kun je nog bezoeken, zoals het hofje aan het Javalaantje, gebouwd in 1850, het Hofje van Ooyen, met 16 huisjes, aan de Javastraat 229-259. Vroeger heette dit het Haringhofje.
Het Hofje van Lammers (1875), met de toegangspoort aan de Schelpstraat, is een liefdadigheidshofje met 20 huisjes, gebouwd voor 'ongelukkige fatsoenlijke weduwen'. Tussen de twee rijen huisjes ligt een gemeenschappelijke tuin. Een jonger hofje is Christinalaan uit 1913, met de toegangspoort in Cantaloupenburg. Het laantje was nog in aanbouw toen de Eerste Wereldoorlog uitbrak. Daarom zijn slechts drie van de vier huizenrijtjes gebouwd. Deze werden direct na de oorlog met een verdieping uitgebreid.
Plein 1813
Het hart van het Willempark wordt gevormd door Plein 1813. Dit plein is genoemd naar het Nationaal Monument dat er prominent in het midden staat te pronken. Dit monument herdenkt de bevrijding van de Fransen na de nederlaag van Napoleon in 1813 en de terugkeer van de Prins van Oranje, de latere koning Willem I. Het Plein wordt omringd door villa's die minstens zo monumentaal zijn als het monument.
Luns
Op nummer 2 aan Plein 1813 woonde ooit één van de markantste ministers de Nederland gekend heeft: Joseph Luns, minister van Buitenlandse Zaken namens de KVP (van 1952 tot 1971). In zijn monumentale villa nummer 2 ontving hij de groten der aarde. Later werd Luns ook nog secretaris-generaal van de NAVO. Hij overleed in 2002.
De musea van het Willemspark
In het Willemspark is ook een aantal musea gevestigd. In de Zeestraat vind je het beroemde Panorama Mesdag, in 1881 geschilderd door Hendrik Willem Mesdag, zijn vrouw Sientje en enkele bevriende kunstschilders. Op vijf minuten loopafstand staat hun woonhuis aan het begin van Laan van Meerdervoort, waar zij in 1886 een eigen museum openden. Nu is hier de Mesdagcollectie gevestigd onder de naam: Mesdagmuseum.
Schuin tegenover het Panorama ligt het Museum voor Communicatie, opgericht in 1929 als het Postmuseum, dat in 1999 zijn huidige naam kreeg. En aan de Javastraat ligt het Louis Couperus Museum. Winkelen kan je in de gezellige Frederikstraat, in het verlengde van de Denneweg. De Frederikstraat heeft ook een aantal leuke horecazaken om je aangenaam te verpozen.