Paleis Kneuterdijk en Willem II

Paleis Kneuterdijk is een stadspaleis, een groot monumentaal pand dat ligt in de bocht van de Kneuterdijk en niet direct opvalt. Ongeveer 25 keer per jaar organiseert het Haags Historisch Museum rondleidingen inclusief een korte stadswandeling. Hoogtepunten van een bezoek aan Paleis Kneuterdijk zijn de Gotische zaal en de balzaal. Tegenwoordig huist de Raad van State in het voormalige stadspaleis en worden er in de Gotische Zaal regelmatig muziekuitvoeringen gegeven.

Tickets voor Paleis Kneuterdijk kunnen alleen online worden gekocht en gaan drie maanden van te voren in de verkoop. Het aantal deelnemers per rondleiding is 25 maximaal en de tours zijn snel volgeboekt. Bestel je tickets hier



De Balzaal
Koning Willem II (1792-1849) en zijn gemalin Anna Paulowna (1795-1865), de dochter van Tsaar Paul I van Rusland, woonden in Paleis Kneuterdijk. Anna Paulowna was opgevoed met feesten en partijen aan het Russische hof daarom liet Willem II een balzaal voor haar bouwen.

De balzaal doet denken aan de Hermitage in St Petersburg het paleis van de Russische tsaren. Een marmeren zuilengalerij geeft gasten de mogelijkheid om langs de dansende paren te kunnen lopen. Het plafond is prachtig versierd met arabesken. Een verscholen trap leidt naar boven naar de kamers voor de dienstmeiden waar Willem II graag vertoefde.


Schilderij van Augustus Wijnantz: Gotische Zaal in 1846 (foto Wiki Commons)

De Gotische Zaal
De Gotische zaal is een apart gebouw dat Koning Willem II liet bouwen als uitbreiding van het paleis. Oorspronkelijk was het een groter complex maar wegens lekkages en instortingsgevaar werd het grootste deel afgebroken. Het interieur van de Gotische zaal is een en al pracht en praal. De imposante schilderijencollectie met o.a. een schilderij van de Franse Felix Cattreau waarop de onthulling van het standbeeld van Willem van Oranje voor het Paleis aan het Noordeinde.

Het orgel gebouwd door de Nederlandse orgelbouwer Johann Bätz, heeft een speciale vorm. De orgelpijpen zijn opgesteld in U-vorm, omdat het geplaatst werd onder een rond raam.

Willem II was verzamelaar van tekeningen en schilderijen waaronder werken van Michelangelo, Rafaël, Titiaan, Rubens en Rembrandt. Om zijn verzameling een plaats te geven liet hij de Gotische zaal bouwen. Na zijn dood in 1849, blijkt het dat zijn hobby veel geld kostte. Hij had een enorme schuld bij zijn zwager tsaar Nicolaas I die een aantal schilderijen meeneemt naar Rusland.



Franse tuin
Achter het paleis bevond zich een Engelse landschapstuin van ruim 600 hectare met rozenperken, waterpartijen en terrassen. Deze tuin strekte zich uit tot het Willemspark en de Mauritskade. Na het overlijden van koning Willem II is het grootste deel van de tuin verkocht om een deel van zijn schulden af te lossen. Wat over is gebleven is een tuin ingericht in Franse stijl waar twaalf beeldhouwwerken staan.

Thorbecke en de grondwet
Thorbecke werkte in het Paleis Kneuterdijk aan de grondwet. Op aandringen van de liberale oppositie gaat Willem II in 1848 accoord met een nieuwe Grondwet, die regelt dat de macht van de Koning wordt ingeperkt en dat de volksvertegenwoordiging meer macht krijgt.

Op de hoek van de Heulstraat en de Kneuterdijk is een plaquette waarop te lezen: Koning Willem II en zijn raadslieden pleegden in dit huis het overleg beslissend voor de grondwetsherziening 1848.



Willem II (mislukte) architect
In 1816 kochten de Oranjes Paleis Kneuterdijk. Vrijwel onmiddellijk werd het verbouwd om het geschikt te maken voor de troonopvolger, de latere Willem II, die was getrouwd met de Russische grootvorstin Anna Paulowna. Er kwamen een nieuw trappenhuis, een grote balzaal en een nieuwe eetzaal. Voor Anna Paulowna werd een orthodoxe kapel ingericht.

Tijdens zijn studie in Oxford had Willem II kennis gemaakt met de neogotische architectuur in Engeland. Hij was zo onder de indruk dat hij besloot om zelf gebouwen in neogotische stijl te ontwerpen, ook al had hij geen enkele bouwkundige kennis. Zijn eerste project was de Gotische Zaal in de tuin van paleis Kneuterdijk.

Deze was vooral bedoeld om zijn omvangrijke schilderijenverzameling onder te brengen. Hij was zo vergenoegd met de Gotische zaal dat hij nog meer bouwwerken ontwierp die de tuin achter het paleis verrezen. Willem hield echter geen rekening met bouwtechnische aspecten. Het gevolg was dat de gebouwen na zijn dood wegens lekkende daken en onherstelbare gebreken moesten worden afgebroken.



Paleis Kneuterdijk nu Raad van State
Aan de glorie van paleis Kneuterdijk kwam na Willems dood in 1849 een einde. Zijn weduwe woonde er enige tijd en later ook de zoons van Willem III.

Het paleis bleef in het bezit van de Oranjes. Het was onder meer de ambtswoning van de minister van Buitenlandse Zaken, tot koningin Wilhelmina het in 1937 verkocht. In de oorlog was het paleis de zetel van de Presse- en Propagandadienst van de Duitsers. Vanaf 1949 tot 1975 huisde hier het Ministerie van Financiën. Sinds 1982 gebruikt de Raad van Sate het paleis.

Paleis Kneuterdijk: De tuin met beelden gratis toegang












Volgend artikel: Paleis Noordeinde
Vorig artikel: Vredespaleis

foto's Marianne Crone

Reageer op dit artikel

Mail de redactie

Deel dit artikel!