De Koningin Emma gedenkbank en het Paleis Lange Voorhout

Een monumentale bank met een koninklijk verhaal

Deze monumentale Emma-bank staat aan het Korte Voorhout voor het gebouw van de voormalige Amerikaanse ambassade.

Op de achterkant is te lezen: 'In dankbare herinnering aan en ter vererende nagedachtenis van H.M. Koningin Emma.’

De bank is ontworpen door architect Jan Wils, een pionier van het Nieuwe Bouwen, een bouwstijl met als kenmerk soberheid. De bank is dan ook strak en eenvoudig van vormgeving.

Geschiedenis van de bank

De onthulling vond plaats in 1938, maar het kinstwerk raakte zwaar beschadigd in de Tweede Wereldoorlog. De huidige bank is een aangepaste reconstructie van het oorspronkelijke werk. De nieuwe versie is vijf meter breed en een combinatie van steen en hout.

De gedenknaald op het Regentesseplein

Midden op het Regentesseplein staat een gedenknaald met aan de voorzijde de inscriptie:

‘Aan Hare Majesteit Emma Koningin Regentes der Nederlanden’

en aan de achterzijde
‘Regentschap – 17 november 1890 – 31 augustus 1898.’

De betekenis achter de gedenknaald

Toen Willem III overleed in 1890, was zijn dochter Wilhelmina 10 jaar en Emma treedt op als Regentes tot de troonopvolgster 18 jaar is. Willem III was niet bijzonder populair en had nauwelijks contact met de bevolking. Emma heeft ervoor gezorgd dat de Oranjes weer geliefd werden.

Op de gedenknaald is een sculptuur van een vrouwenfiguur op blote voeten in sandalen, gehuld in een loshangend sierlijk gewaad. De linkerhand in de zij en in de omhooggestoken rechterhand een palmtak.

Het is niet Emma die is afgebeeld en ook niet Wilhelmina. Deze dame staat symbool voor de nieuwe bloei die Emma aan de Oranjedynastie schonk. In het midden van de naald, is een het bronzen portret van Emma, met een bescheiden kroontje op haar hoofd.

‘Emma koningin regentes’, staat in de rand aangegeven.

Wie was Koningin Emma?

Koningin Emma werd geboren als prinses van Waldeck-Pyrmont. Op 20-jarige leeftijd trouwde ze met koning Willem III, die toen 61 jaar was. Na zijn dood in 1890 werd ze regentes voor haar dochtertje, de latere koningin Wilhelmina, die toen pas 10 jaar was.

Emma was de eerste vrouw die regentes was in Nederland. Ze verwierf diep respect voor haar toewijding, kracht en leiderschap. De mensen hielden zoveel van haar dat ze haar liefkozend "de liefste oude dame van Europa" noemden.

Het Paleis Lange Voorhout

Schuin achter de bank staat het Paleis Lange Voorhout, als een rijtjeshuis ingebouwd tussen andere huizen. Het diende als winterverblijf van Koningin Emma.

Van adellijke woning tot koninklijk paleis

Het paleis werd gebouwd tussen 1760-1764 voor de vermogende A. Patras, afgevaardigde van Friesland in de Staten-Generaal. In die tijd stonden er aan het Voorhout alleen maar kleine huisjes. Dit monumentale pand viel zeker op met zijn zandstenen gevel in Lodewijk XVI-stijl. Patras stierf al in 1764 en sindsdien verbleven er vooraanstaande personen.

In 1811 verbleef Napoleon er veertien uur. Voor die gelegenheid werd het Voorhout omgedoopt tot Cours de Napoleon. De keizer verhief Den Haag tot 'bonne ville', goede stad van zijn keizerrijk, omdat hij niet in een dorp wilde slapen.

Later werd het gebouw de residentie van prins Hendrik en prinses Amalia, en uiteindelijk verwierf koningin Emma het in 1896. Ze renoveerde het paleis in ware koninklijke stijl, voegde een balzaal toe, breidde de dienstvertrekken uit en decoreerde het met marmeren schouwen, goud-leren wandbekleding en damasten gordijnen.

Foto: Balkonscene op Prinsjesdag 1962

Van koninklijke residentie tot modern museum

Koningin Emma woonde hier tot haar dood in 1934. Daarna was het geen koninklijke residentie meer, maar het bleef belangrijk voor de Oranjes. In het verleden, op Prinsjesdag verscheen de familie aan het publiek na hun koninklijke koetsrit vanaf deze locatie.

Koningin Wilhelmina lag hier in 1962 opgebaard en Prins Claus, de echtgenoot van Beatrix, had er jarenlang zijn werkkamer. In 1991 verkocht het Huis van Oranje het paleis.

Twee jaar later, in 1993, werd het heropend als museum onder de naam "Escher in het Paleis" met een indrukwekkende collectie werken van de Nederlandse graficus M.C. Escher, bekend om zijn duizelingwekkende optische illusies en onmogelijke bouwwerken.