Bekende en minder bekende Joodse inwoners van Den Haag

Minder bekend is de familie Mouwes eigenaar van een koosjere kruidenierswinkel. Vóór 1945 had Den Haag 17.000 joodse inwoners, na de oorlog waren er slechts 2.000 over. Synagogen verdwenen of kregen een andere bestemming. Toch leeft de cultuur voort want er is een actieve joodse gemeenschap, de LJG Den Haag (Liberaal Joodse Gemeente).


Josef Israels: Kinderen aan Zee

Ziskind Pos (1639-1697)
Hij was geboren in Poznań in Polen en vestigde zich in 1675 in Den Haag onder de naam Alexander Polak. Als een van de eerste Asjkenazische burgers trad hij toe tot het Winkeliersgilde en opende een zaak in zijde en katoen aan het Spui. In 1694 kocht hij een stuk duingrond bij het Scheveningse tolhuis aan de huidige Scheveningseweg, voor een Joodse begraafplaats. Ziskind Pos was de eerste die hier werd begraven.



Foto: Sculptuur van Spinoza aan de Paviljoensgracht in Den Haag

Baruch Spinoza (1632–1677)
Een invloedrijke Nederlandse filosoof van Sefardisch-Joodse afkomst, geboren in Amsterdam. Hij geldt als een van de grondleggers van het modern rationalisme en schreef onder het pseudoniem Benedictus de Spinoza. Hij pleitte voor vrijheid van denken, tolerantie en scheiding van kerk en staat. Vanwege deze radicale ideeën werd hij verbannen uit de Joodse gemeenschap. Hij woonde en werkte lange tijd in Den Haag.



Saul Halevi (1712–1785)
Halevi was opperrabbijn van de Joodse gemeenschap in Den Haag maar geboren in Polen. Hij trouwde met Dina Löwenstam, dochter van de Amsterdamse opperrabbijn Arjé Löb Löwenstam en ging in Amsterdam wonen. Vanaf 1748 is hij opperrabbijn in Den Haag en maakte Den Haag tot een centrum van Joodse geleerdheid. Hij ligt begraven op de Joodse begraafplaats aan de Scheveningseweg.


Salomon Verveer

Salomon (1813–1876), Maurits (1817–1903) en Elchanon (1826–1900) Verveer
De gebroeders Verveer waren invloedrijke Joodse kunstenaars Salomon, ook bekend als Samuel, was een vooraanstaand schilder en bekend om zijn stadsgezichten, rivierlandschappen en zeegezichten.

Elchanon begon als houtgraveur en ontwikkelde zich tot schilder van genrestukken, waarbij hij het vissersleven in Scheveningen realistisch weergaf. Maurits startte als schilder maar vond zijn roeping in de fotografie, waarbij hij onder andere leden van het Koninklijk Huis portretteerde.


Jozef Israels op de boulevard in Scheveningen in 1911

Jozef Israëls (1824–1911)
Israëls was een van de belangrijkste Nederlandse schilders van de 19e eeuw en een sleutelfiguur van de Haagse School. Geboren in Groningen in een Joodse familie, begon hij als historieschilder, maar verwierf bekendheid met intieme, realistische voorstellingen van het vissersleven in Katwijk en Scheveningen. Zijn schilderijen hangen in topmusea, waaronder het Rijksmuseum en het Kunstmuseum in Den Haag.



Josef Israels in zijn atelier

Samuel (Sam) Swaap (1888–1971)
Sam Swaap was een toonaangevend Nederlandse violist en dirigent. Hij werd geboren in Amsterdam en studeerde viool aan het Conservatorium van Amsterdam. Op 16-jarige leeftijd debuteerde hij als solist bij het Concertgebouworkest en werd later concertmeester van het Residentie Orkest in Den Haag. In 1942 werd hij geïnterneerd en naar Westerbork gedeporteerd en belandde daarna in Theresienstadt. In 1945 kwam hij via Zwitserland terug naar Nederland waar hij zijn muzikale carrière hervatte. Hij is de oprichter van het West Nederlands Symfonie Orkest.

Alexander Pola (1914-1992)
Alexander Pola woonde enige tijd in Den Haag omdat zijn vader als leraar Duits op het Gymnasium Haganum werkte en waar hijzelf ook leerling was.. Later verhuisde hij naar Amsterdam. Hij werd geboren als Abraham Polak en was acteur, tekstschrijver en omroepmedewerker.

Ook behoorde hij tot de hoorspelkern van de Nederlandse Radio Unie. Samen met Jan de Cler vormt hij een komisch duo in de KRO radioserie 'Negen heit de Klok'. Met de opkomst van televisie gaat hij voor dit medium werken en maakte deel uit van het satiristiche programma Farce Majeure. Samen met Chiem van Houweninge schrijft hij teksten voor comedyseries: Ieder zijn deel, Cassata, Zeg 'ns AAA, en Oppassen.



Isaac Mouwes
De familie Mouwes was een bekende koosjere kruideniersfamilie in Amsterdam. In 1949 opende Isaac Mouwes een filiaal in Den Haag, aan de Gedempte Gracht. De winkel werd een belangrijk adres voor koosjere levensmiddelen en Israëlische producten zoals matzes, challe en pekelvlees.

Het diende niet alleen als winkel, maar ook als ontmoetingsplek voor de Joodse gemeenschap. Mouwes was decennialang een begrip in Den Haag. Toen de winkels nog niet op zondag open waren, ging menig Hagenaar naar Mouwes voor vergeten boodschappen.

Na de dood van Isaac in 1980,z ette zijn zoon Chai de zaak voort. Veel Joodse inwoners van Den Haag verhuisden in die tijd naar Amsterveen en zo ook de zaak van Mouwes. In 2017 ging Chai met pensioen. Michiel Cornelissen, een personeelslid zet de zaak voort omdat de interesses van Chai's zoons elders lagen.


Chai Mouwes in de winkel eind jaren 1970