De Oude Joodse Begraafplaats in Den Haag

Een verborgen historische plek aan de Scheveningseweg
Wanneer je door de poort stapt, laat je het verkeer en lawaai van de  Scheveningseweg achter je en betreed je een stille wereld. Geen rechte paden. Geen drukte. Alleen een glooiend landschap met honderden grafstenen die verspreid liggen over het terrein. Veel van de graven zijn eenvoudig en liggen plat op de grond.

Op deze begraafplaats rusten ongeveer 10.000 mensen. Slechts 3.000 van hen hebben een grafsteen. De rest is zonder markering.



Een begraafplaats met een lange geschiedenis
De begraafplaats werd in 1694 in gebruik genomen. Ziskind Pos, een Joodse winkelier van Poolse afkomst die in Den Haag woonde, pachtte dat jaar een stuk grond in het binnenduingebied. Drie jaar later overleed hij.

Hij was de eerste die hier begraven werd. Volgens Joodse traditie moest zijn hoofd richting Jeruzalem wijzen. Maar de oriëntatie werd destijds niet nauwkeurig vastgesteld. Zijn graf, en daarmee ook de vele die volgden, ligt feitelijk iets noordelijker gericht.

Laatste rustplaats van Hoogduitse en Portugese Joden
De begraafplaats groeide in de eeuwen daarna. Er werden zowel Hoogduitse (Asjkenazische) als Portugese (Sefardische) Joden begraven. In het begin deelden zij de ruimte.

Maar in 1710 leidde een intern geschil ertoe dat elk van de twee gemeenschappen een eigen deel van het terrein kreeg toegewezen. De Asjkenazische zijde breidde zich sneller uit vanwege de groei van deze gemeenschap in de stad.

In 1876 werd het hele terrein ommuurd. Dertig jaar later, in 1906, werd de begraafplaats gesloten voor nieuwe begrafenissen. Sindsdien is het een plek van herinnering en van stilte.



Bijzondere graven
Onder de duizenden graven bevinden zich ook namen die een belangrijke rol hebben gespeeld in de Nederlandse kunst en religie. Zo liggen hier de schilder Jozef Israëls en de broers Verveer begraven. Hun werk leeft voort in musea, maar hun rustplaats is hier, onder de bomen van Den Haag.

Het meest bijzondere graf hier is dat van opperrabbijn Saul Halevi. Hij leefde in de achttiende eeuw en werd gezien als een autoriteit binnen het Joodse geloof. Na zijn overlijden in 1785 werd hij begraven onder een zomereik. Die boom staat er nog steeds. De stam is in de loop der eeuwen vergroeid met zijn grafsteen, alsof de boom het graf beschermt,  alsof de natuur zelf zijn hand op hem heeft gelegd.

Jozef Israëls
Kunstschilder Jozef Israëls (1824–1911) was een vooraanstaand lid van de Haagse School en vooral bekend om zijn realistische weergaven van het dagelijkse leven van boeren en vissers.

Gebroeders Verveer
De gebroeders Verveer waren Nederlandse kunstenaars Salomon Verveer (1813–1876), Maurits Verveer (1817–1903) en Elchanon Verveer (1826–1900). Salomon was de bekendste van de drie. Hij schilderde stadsgezichten, havengezichten en landschappen,  in de stijl van de Haagse School. Maurits specialiseerde zich in portretten en genrestukke ,en Elchanon was decoratieschilder.



Monument van grafbrokstukken
Door de eeuwen heen is een deel van de begraafplaats en de graven beschadigd geraakt, onder andere door de groei van boomwortels. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd er extra schade aangericht door  de aanleg van Duitse loopgraven en een Engelse vliegtuigbom.

Volgens de joodse traditie behoren alle materiële resten op een begraafplaats tot de doden en dienen ze daar te blijven. Tijdens de restauratie van de ommuring kwamen brokstukken van grafzerken tevoorschijn. Deze zijn samengebracht in een klein monument, dat in 2009 werd ontworpen en gerealiseerd door leerlingen van twee Haagse scholen.

Oude Joodse begraafplaats: unieke Ervaring in Den Haag
De oude Joodse begraafplaats is geen toeristische attractie in de klassieke zin. Er zijn geen souvenirwinkels. Geen cafés. Geen bewegwijzering. Maar juist dat maakt deze plek zo bijzonder. Je staat er stil. Letterlijk en figuurlijk. Je voelt de geschiedenis onder je voeten. Het is een plek voor wie even uit de drukte van de stad wil stappen. Voor wie wil ontdekken hoe het verleden voortleeft op onverwachte plekken.

Bezoekersinformatie

De begraafplaats is niet altijd open voor publiek. Bezoek is meestal alleen mogelijk op aanvraag of tijdens rondleidingen.

Open: Op monumentendagen in september
Op aanvraag: Stichting tot instandhoudingvan de Joodse begraafplaats te 's-Gravenhage verzorgt rondleidingen

Adres: Scheveningseweg, hoek Burgeemeester Patijnlaan, naast De Oude Tol