Hilma af Klint en Piet Mondriaan

Locatie: Kunstmuseum Den Haag

In 1987 waren de kunstwerken van de Zweedse Hilma af Klint (1862-1944) voor het eerst buiten Zweden te zien in Kunstmuseum Den Haag. Dat de destijds totaal onbekende Af Klint hier werd betiteld als een van de vijf abstracte pioniers – naast Mondriaan, Kandinsky, Malevitsj en Kupka – riep de nodige vragen op. Maar tijden zijn veranderd. Wereldwijd hebben zowel de kunstwereld als het publiek het kleurrijke, visionaire werk van Af Klint omarmd. In samenwerking met Tate Modern brengt Kunstmuseum Den Haag het baanbrekende werk van Af Klint samen met dat van haar grensverleggende tijdgenoot: Piet Mondriaan (1872-1944).

De schilders hebben elkaar nooit ontmoet, maar hun eigenzinnige oeuvres weerspiegelen beide een tijdperk waarin de kijk op de werkelijkheid door wetenschappelijke ontdekkingen en nieuwe ideeën over spiritualiteit radicaal verandert. De expositie in Den Haag is te zien tot en met 25 februari 2024.



Wetenschap
Aan het begin van de twintigste eeuw wordt veel van wat de wetenschap lange tijd voor waar had aangenomen ondermijnd. Ontdekkingen als röntgen, het elektron, radiogolven en radioactiviteit volgen elkaar op. Het wordt duidelijk dat de realiteit ver voorbij het zichtbare gaat en dat het waarneembare er slechts een fractie van is. Tegen de achtergrond van dit veranderende wereldbeeld ontwikkelen Af Klint en Mondriaan hun krachtige oeuvres. Ze beginnen als landschapsschilder en ontwikkelen vrijwel gelijktijdig hun geheel eigen beeldtaal, weg van de natuurlijke verschijningsvormen.



Ontwikkeling
Af Klint, die zelfs al iets eerder dan haar tijdgenoten abstracte elementen toelaat, ontwikkelt een symbolistisch geladen taal. Deze bestaat onder andere uit spiralen en geometrische vormen in pastelkleuren. Waar Af Klint in veel van haar series de abstracte werken laat voortvloeien uit figuratieve, komt Mondriaan tijdens zijn leven stap voor stap tot abstractie. Hij ontwikkelt uiteindelijk een universele beeldtaal gebaseerd op horizontalen en verticalen en primaire kleuren.

De ontwikkeling die Af Klint en Mondriaan doormaken komt aan de hand van zes thema's aan bod: landschapsschilderkunst, evolutie, bloemen, bomen, het universele en de relatie tot de ruimte. Zie hoe Mondriaan zijn vorm vindt via bomen, pieren en oceanen. Ervaar de dynamiek en het ritme in zijn latere rasters. Voel het ritme van het leven in Af Klints ‘evolutionary images', schilderijen in series, waarin ze bijvoorbeeld zwanen laat transformeren van kubussen tot cirkelcomposities.



Af Klint is naast kunstenaar ook medium. Veel werken zouden volgens haar in opdracht van hogere machten zijn gemaakt. Dat geldt ook voor haar meest bekende serie: The Ten Largest (1907), tien monumentale werken van ongeveer 3.20 meter hoog die ze in slechts veertig dagen schilderde en die de ontwikkeling van kindertijd tot ouderdom verbeelden. Ook in Den Haag kunnen bezoekers zich onderdompelen in de bijzondere sfeer die deze indrukwekkende serie vol levendige tekens, vormen en kleuren oproept.

Hilma af Klint en Piet Mondriaan: Levensvormen
Kunstmuseum Den Haag
07 oktober 2023 t/m 25 februari 2024